А.Галтбаяр (МУИС, МКС)
Аливаа их сургууль, коллежийн амжилт, уналт, ажлын үр дүн гүйцэтгэх захирлаас ихээхэн шалтгаалдаг бөгөөд энэ нь МУИС-ийн одоогийн хамтын удирдлагын системийн хувьд бүр ч илүү нөлөөтэй байдаг. Хэдийгээр төрийн өмчит их сургуулийн захирлыг төлөөлөн удирдах зөвлөл томилдог боловч энэ асуудалд хамт олны оролцоо заавал байх шаардлагатай байдаг. Захирлыг томилоход ашиг сонирхлын бүлгүүд ямар төлөөлөлтэйгээр оролцох, захирлыг хайх, сонгох, томилох үйл ажиллагаа яаж явуулах талаар бид тодорхой бодлого, түүнээс гарах дүрэм журамтай байх ёстой.
Өндөр хөгжилтэй орнуудын их сургуулиуд захирлаа томилохдоо тусгай комисс байгуулж ажиллуулдаг бөгөөд уг комиссын бүрэлдхүүн, ажиллах дүрэм, захиралд тавигдах шаардлага зэрэг нь маш нарийн тодорхойлогдсон байдаг байна.
Бусад орны туршлагаас харахад их сургуулийн захирлыг сонгох комиссын ажил нь доорхи дарааллын дагуу явагддаг. ([1], [2]-г харна уу.)
1. Захирлыг сонгох комисс байгуулах
Энд комисс хэдэн дэд хэсгээс бүрдсэн, ямар бүрэлдхүүнтэй байх, тухайлбал ТУЗ, багш нар, оюутны төлөөлөгч ямар харьцаатай байхыг тогтох, комиссын дарга, төлөөлөгч нарыг сонгох, комиссоос их сургуулийн захиралд тавих шаардлагыг тогтох зэрэг ажлууд багтана.
2. Захирлыг хайх процесс
Комисс нь сургуулийн одоогийн байдал, нэн тэргүүний шийдвэрлэх асуудлуудыг олж тогтоосны дараа түүнийг шийдэх хүнийг хайх хэрэгтэй юм. Хайхдаа бүх төрлийн мэдээллийн хэрэгсэл, комиссын гишүүдийн санал авах зэрэг олон сувгийг ашиглана.
3. Тодорхой тооны нэр дэвшигчдийг шалгаруулах
Нэр дэвшигчдийн талаар хүлээж авсан материалыг нягтлан үзэж, үнэн зөвийг шалган, нэмэлт баримт шаардлагатай эсэхийг тогтоох, мөн нэр дэвшигчидтэй уулзах, тодорхой тооны хүмүүсийг шалгаруулах зэрэг ажил энэ хэсэгт орно.
4. Захирлыг томилох
Шалгарсан цөөн тооны нэр дэвшигчдийг ТУЗ-д танилцуулах, захирлыг томилно.
Аливаа их сургууль, коллежийн амжилт, уналт, ажлын үр дүн гүйцэтгэх захирлаас ихээхэн шалтгаалдаг бөгөөд энэ нь МУИС-ийн одоогийн хамтын удирдлагын системийн хувьд бүр ч илүү нөлөөтэй байдаг. Хэдийгээр төрийн өмчит их сургуулийн захирлыг төлөөлөн удирдах зөвлөл томилдог боловч энэ асуудалд хамт олны оролцоо заавал байх шаардлагатай байдаг. Захирлыг томилоход ашиг сонирхлын бүлгүүд ямар төлөөлөлтэйгээр оролцох, захирлыг хайх, сонгох, томилох үйл ажиллагаа яаж явуулах талаар бид тодорхой бодлого, түүнээс гарах дүрэм журамтай байх ёстой.
Өндөр хөгжилтэй орнуудын их сургуулиуд захирлаа томилохдоо тусгай комисс байгуулж ажиллуулдаг бөгөөд уг комиссын бүрэлдхүүн, ажиллах дүрэм, захиралд тавигдах шаардлага зэрэг нь маш нарийн тодорхойлогдсон байдаг байна.
Бусад орны туршлагаас харахад их сургуулийн захирлыг сонгох комиссын ажил нь доорхи дарааллын дагуу явагддаг. ([1], [2]-г харна уу.)
1. Захирлыг сонгох комисс байгуулах
Энд комисс хэдэн дэд хэсгээс бүрдсэн, ямар бүрэлдхүүнтэй байх, тухайлбал ТУЗ, багш нар, оюутны төлөөлөгч ямар харьцаатай байхыг тогтох, комиссын дарга, төлөөлөгч нарыг сонгох, комиссоос их сургуулийн захиралд тавих шаардлагыг тогтох зэрэг ажлууд багтана.
2. Захирлыг хайх процесс
Комисс нь сургуулийн одоогийн байдал, нэн тэргүүний шийдвэрлэх асуудлуудыг олж тогтоосны дараа түүнийг шийдэх хүнийг хайх хэрэгтэй юм. Хайхдаа бүх төрлийн мэдээллийн хэрэгсэл, комиссын гишүүдийн санал авах зэрэг олон сувгийг ашиглана.
3. Тодорхой тооны нэр дэвшигчдийг шалгаруулах
Нэр дэвшигчдийн талаар хүлээж авсан материалыг нягтлан үзэж, үнэн зөвийг шалган, нэмэлт баримт шаардлагатай эсэхийг тогтоох, мөн нэр дэвшигчидтэй уулзах, тодорхой тооны хүмүүсийг шалгаруулах зэрэг ажил энэ хэсэгт орно.
4. Захирлыг томилох
Шалгарсан цөөн тооны нэр дэвшигчдийг ТУЗ-д танилцуулах, захирлыг томилно.
Одоо МУИС-ийн одоогийн захирал яаж сонгогдсоныг саная.
1996 оны МУИС-ийн бүх багш нарын хурлаар сургуулийн захирлыг томилох хүнийг нэр дэвшүүлэх асуудлыг авч хэлэлцэн, санал хураалт явуулахад тэр үеийн ректор Д. Дорж, одоогийн захирал Ц.Ганцог нар бараг адил тооны санал авч байсныг санаж байна. Дараахан тэр үеийн МУ-ын ерөнхий сайд М.Энхсайханы тушаалаар Ц.Ганцог МУИС-ийн захирлаар томилогдсон юм. Манай залуу багш нар ихэнх нь МУИС-ийг урагш хөдөлгөх эрч хүчтэй залуу хүн гэж бодож Ц.Ганцогийг дэмжиж саналаа өгснийг санаж байна. Гэтэл одоо харахад бидний тэр сонголт буруу байжээ. Бид сонголтондоо муу бэлтгэж, буруу хүнийг сонгосон юм.
Тэр хурал дээр Ц.Ганцог тэр хурал дээр бараг юм яриагүйг одоо санадаг юм. Захирлаар болбол цаашид юу хийх бодолтой байгаа, юун дээр эхний ээлжинд анхаарал хандуулах талаар яриа болоогүй нь түүнийг энэ албан тушаалд ажиллаж чадах талаар ямар нэг дүгнэлт өгөх боломжийг хамт олонд өгөөгүй юм.
Бид тэр үед ямар мэдээлэлтэй байсан бэ? Бидэнд түүний товч намтар, хийх ажлын жагсаалт гэх 2-3 заалт бүхий жижиг цаас тараагдсан бөгөөд Ц.Ганцог бол Дубнад Ph.D. хамгаалж, Чех, Германд хэсэг хугацаанд амжилттай судалгааны ажил хийж байгаад Монголд буцаж ирээд хагас жил орчим болж байгаа, өсөх ирээдүйтэй залуу эрдэмтэн гэсэн мэдээлэлтэй байснаа санаж байна. Мөн МУИС-ийг интернэтэд холбоно гэсэн өгүүлбэр байсан. Бид зөвхөн энэ мэдээллээр буюу түүний академик нэр хүндээр сонголт хийсэн бөгөөд гүйцэтгэх захирал хүнд тавигдах бусад шаардлагуудыг хангах эсэхийг огт бодоогүй юм шиг санагддаг юм. Нэр дэвшигчийн хувьд тавигдах удирдан зохион байгуулах чадвар, сургуулийн эрх ашгийг хувийнхаас дээгүүр тавих чанар, мөнгөний шинэ эх үүсвэрийг олох, бий болгох чадвар (мөнгө босгох), үнэнч шударга зан чанар гэх мэт олон шаардлага байдаг билээ.
Захирлыг сонгохдоо юуны өмнө тухайн сургуулийн хувьд ямар асуудлыг нэн тэргүүнд шийдвэрлэх хэрэгтэй болохыг тогтоох хэрэгтэй бөгөөд уг асуудлыг шийдэх чадвартай хүнийг сонгох ёстой юм. Ямар ч асуудлыг шийддэг универсаль удирдагч гэж байхгүй болов уу.
Би яагаад Ц.Ганцогийг сонгосон нь буруу гэж боддог вэ?
а) Сургуулийн ажил унаж байна.
МУИС-ийн ажил муу байгаа, нэр хүнд унаж байгаа, ажиллаж суралцах орчин нөхцөл тааруу гэдэгтэй манай хамт олон санал нийлэх байхаа. (Энэ талаар хийж байгаа судалгааг хэсэг хугацааны дараа олон нийтийн хүртээл болгохоор төлөвлөж байна.) Ц.Ганцог захирал болсноос хойш 11 жил өнгөрчээ, энэ бол тодорхой үр дүн гаргахад хангалттай хугацаа бөгөөд үүнээс цааш захирлаас одоогийнхоос илүү сэргэг санаа, шинэлэг ажил хүлээх нь утгагүй юм.
б) Ажил хийхээ болисон, эсвэл ажиллах хүч, сонирхол байхгүй болсон.
Би эрдмийн зөвлөлийн дэд комисст 2006-2007 оны турш ажиллахдаа комиссын хуралд 3-4 удаа суусан юм. Тэнд 20-30 эрдмийн зөвлөлийн гишүүд цуглаад асуудал хэлэлцэж байх үеэр Ганцог захирал утсаа бариад танхимаас гарж яваад тэр чигээрээ орж ирэхгүй яваад өгдөг тохиолдол хэдэн удаа гарч байсан билээ. Мөн асуудал хэлэлцэх үеэр зарчмийн шинэ санал гаргахгүй, чимээгүй суух юм уу эсвэл аль болох болохгүй талаас ярьдаг нь ажиглагдсан.
Бас нэг тохиолдол санахад, 2007 оны 4 сард эрдмийн зөвлөлийн комиссын асуудлаар захиралтай уулзахаар урьдчилан цаг аваад орсон юм. Яаралтай ажилтай, асуудлаа 30 минутын дотор танилцуул гэсэн юм. Гэтэл бидний дэргэд гар утсаараа ярьж байгааг сонсвол тэр ажил нь зуслангийн байшингийн хашааны хаалга онгойлгож өгөх байсан гэж ойлгогдсон юм. Бид ажлын цагаар буюу 3 цагт урьдчилан цаг авч уулзсан юм. Ингэж ажил хийж болох уу.
в) Улс төрийн нөлөөнд орсноос дээшээ асуудал тавих чадваргүй болсон.
Анх 1996 онд ректороор сонгогдохдоо нам бус байсан захирал маань 2000 онд МАХН засгийн эрхэнд гарсны дараахан хувьсгалт намын гишүүн болсноо хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр сүр дуулиан болгон зарлаж байсан бөгөөд одоо уг намын бага хурлын гишүүн юм. Хэдийгээр энэ нь хувь хүний сонголт боловч улс төрийн хараат байдлаас аль болохоор хол байж, академик эрх чөлөөг дээдэлж байх ёстой их сургуулийн захирлын хувьд хэрэггүй алхам байсан гэж боддог.
г) Хувийн эрх ашгийг сургуулийнхаас дээгүүр тавьдаг.
Энд юуны түрүүн санхүүгийн эрх ашгийн талаар яригдаж байгааг тодруулья. Энэ хүний санхүүгийн булхайн талаар төрөл бүрийн сул яриа, хов жив үргэлж гардаг бөгөөд тэдгээрийг няцааж буй түүний зарим тайлбар дэндүү үнэмшил багатай санагддаг. Жишээ нь хуучин Залуу байгальчдын станцын газар МУИС-ийн харьяа мэдэлд орсны дараахан нэг хэсэг нь яагаад ч юм MCS компанийн эзэмшилд очсон бөгөөд тэр газар дээр тус бүр нь100 гаруй сая төгрөгийн үнэтэй хувийн байрнуудын хотхон баригдсан юм. Тэнд манай захирал Ганцог амьдардаг билээ. Уг байрыг Америкаас ах дүүгийнхээ явуулсан мөнгөөр авсан гэдэг.
Багш нараа, Төлөөлөн удирдах Зөвлөлийн гишүүдээ зөв захирал, зөв удирдлага сонгоцгооё.
Ном зүй
[1] http://www.aaup.org/AAUP/issuesed/governance/postart.htm
[2] Mclaughlin, J.B., Riesman D. ‘Choosing a college president', Princeton University Press, 1990, 403 p.
No comments:
Post a Comment